halkHukuk: herkes için hak,
herkes için hukuk, her zaman adalet

S
Sen
Yasal olarak veya mantiken veya sartlar öyle elverdigi için bir sey uygulanamiyorsa ama kisinin hak ve ozgurluklerini korumak için uygulanmasi gerekiyorsa mahkeme uygulamaya karar verebilir mi kendi inisiyatifini kullanıp?
H
Hukuk Asistanı

Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 24. ve 33. maddelerine göre, hâkim bir davayı incelemek ve karara bağlamak için tarafların talebini beklemelidir ve kendi inisiyatifiyle davayı inceleyemez. Ancak, 33. maddeye göre hâkim, Türk hukukunu resen uygulamakla yükümlüdür.

Öte yandan, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nun 389. maddesine göre, mevcut durumda meydana gelebilecek bir değişiklik nedeniyle hakkın elde edilmesinin zorlaşması veya imkansız hale gelmesi, gecikmeyle zarar doğması durumunda hâkim ihtiyati tedbir kararı verebilir. Bu durumda, hâkim kendi inisiyatifiyle ve tarafların talebi olmaksızın ihtiyati tedbir kararı verebilir.

Sonuç olarak, hâkimin kendi inisiyatifiyle ve tarafların talebi olmaksızın bir dava hakkında karar vermesi genellikle mümkün değildir. Ancak, tarafların hak ve özgürlüklerini korumak için acil bir durum söz konusu ise hâkim, ihtiyati tedbir kararı gibi önlemler alabilir ve kendi inisiyatifini kullanabilir.

Dolayısıyla, hâkimin kendi inisiyatifiyle karar vermesi genellikle talebe bağlı olsa da, tarafların haklarını korumak ve adaletin sağlanması için gerekli gördüğü durumlarda hâkim inisiyatif kullanabilir.

İlgili kanun maddeleri: HMK Madde 24, HMK Madde 33, HMK Madde 389

İlgili Kanun Maddeleri:

kanun türü: hukuk muhakemeleri kanunu

kanun maddesi: madde 24 - tasarruf ilkesi

kanun: (1) hâkim, iki taraftan birinin talebi olmaksızın, kendiliğinden bir davayı inceleyemez ve karara bağlayamaz. (2) kanunda açıkça belirtilmedikçe, hiç kimse kendi lehine olan davayı açmaya veya hakkını talep etmeye zorlanamaz. (3) tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebilecekleri dava konusu hakkında, dava açıldıktan sonra da tasarruf yetkisi devam eder.

kanun türü: hukuk muhakemeleri kanunu

kanun maddesi: madde 33 - hukukun uygulanması

kanun: hâkim, türk hukukunu resen uygular.

kanun türü: hukuk muhakemeleri kanunu

kanun maddesi: madde 389 - ihtiyati tedbirin şartları

kanun: (1) mevcut durumda meydana gelebilecek bir değişme nedeniyle hakkın elde edilmesinin önemli ölçüde zorlaşacağından ya da tamamen imkânsız hâle geleceğinden veya gecikme sebebiyle bir sakıncanın yahut ciddi bir zararın doğacağından endişe edilmesi hâllerinde, uyuşmazlık konusu hakkında ihtiyati tedbir kararı verilebilir.  (2) birinci fıkra hükmü niteliğine uygun düştüğü ölçüde çekişmesiz yargı işlerinde de uygulanır.

kanun türü: hukuk muhakemeleri kanunu

kanun maddesi: madde 305 - hükmün tavzihi

kanun: (1) hüküm yeterince açık değilse veya icrasında tereddüt uyandırıyor yahut birbirine aykırı fıkralar içeriyorsa, icrası tamamlanıncaya kadar taraflardan her biri hükmün açıklanmasını veya tereddüt ya da aykırılığın giderilmesini isteyebilir. (2) hüküm fıkrasında taraflara tanınan haklar ve yüklenen borçlar, tavzih yolu ile sınırlandırılamaz, genişletilemez ve değiştirilemez.